Thổ Nhĩ Kỳ hôm thứ Ba đã đồng ý dỡ bỏ phản đối việc Thụy Điển và Phần Lan gia nhập NATO, một bước đột phá trong bế tắc bao trùm hội nghị thượng đỉnh của các nhà lãnh đạo ở Madrid trong bối cảnh cuộc khủng hoảng an ninh tồi tệ nhất châu Âu trong nhiều thập kỷ do cuộc chiến ở Ukraine gây ra.
Sau các cuộc hội đàm cấp cao khẩn cấp, Tổng thư ký liên minh Jens Stoltenberg cho biết “hiện chúng tôi đã có một thỏa thuận mở đường cho Phần Lan và Thụy Điển gia nhập NATO,” gọi đây là “một quyết định lịch sử”.
Cuộc xâm lược của Tổng thống Vladimir Putin vào Ukraine đã khiến Thụy Điển và Phần Lan từ bỏ tình trạng không liên kết lâu nay và xin gia nhập NATO để bảo vệ chống lại một nước Nga ngày càng hung hăng và khó đoán - vốn có chung đường biên giới dài với Phần Lan. Theo các hiệp ước của NATO, một cuộc tấn công vào bất kỳ thành viên nào sẽ được coi là một cuộc tấn công chống lại tất cả và kích hoạt phản ứng quân sự của toàn bộ liên minh.
Nhưng Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan đã chặn động thái này, khẳng định 2 Bắc Âu thay đổi lập trường của họ đối với các nhóm phiến quân người Kurd mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là khủng bố.
Sau nhiều tuần ngoại giao và nhiều giờ đàm phán vào thứ Ba, Tổng thống Phần Lan Sauli Niinistö cho biết lãnh đạo ba nước đã ký một thỏa thuận chung để phá vỡ thế bế tắc.
Thổ Nhĩ Kỳ cho biết họ đã "có được những gì mình muốn" bao gồm "sự hợp tác đầy đủ ... trong cuộc chiến chống lại" các nhóm nổi dậy.
Stoltenberg cho biết các nhà lãnh đạo của liên minh 30 quốc gia sẽ đưa ra lời mời chính thức để hai nước tham gia vào thứ Tư. Quyết định này phải được tất cả các quốc gia thông qua, nhưng ông nói rằng ông “hoàn toàn tin tưởng” Phần Lan và Thụy Điển sẽ trở thành thành viên, một điều có thể xảy ra trong vòng vài tháng.
Thổ Nhĩ Kỳ ca ngợi thỏa thuận hôm thứ Ba là một thắng lợi, nói rằng các quốc gia Bắc Âu đã đồng ý trấn áp các nhóm mà Ankara coi là mối đe dọa an ninh quốc gia, bao gồm Đảng Công nhân Kurdistan hay còn gọi là PKK và phần mở rộng của tổ chức này ở Syria. Các bên cũng đồng ý “không áp đặt các hạn chế cấm vận trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng” đối với Thổ Nhĩ Kỳ và thực hiện “các bước cụ thể về việc dẫn độ tội phạm khủng bố”.
Thổ Nhĩ Kỳ đã yêu cầu Phần Lan và Thụy Điển dẫn độ các cá nhân bị truy nã và dỡ bỏ các hạn chế vũ khí được áp đặt sau cuộc tấn công quân sự năm 2019 của Thổ Nhĩ Kỳ vào đông bắc Syria.
Bộ trưởng Ngoại giao Thụy Điển Ann Linde nói với các phóng viên rằng “tất cả các bên đều thể hiện sự sẵn sàng đáng kinh ngạc để đạt được điều đó và mang tính xây dựng và chúng tôi đã nói rõ rằng chúng tôi rất coi trọng những lo ngại về các cuộc tấn công khủng bố…”.
Đến lượt mình, Thổ Nhĩ Kỳ đã đồng ý “ủng hộ lời mời Phần Lan và Thụy Điển trở thành thành viên của NATO tại Hội nghị thượng đỉnh Madrid năm 2022.”
Giữa những đồn đoán về vai trò của Hoa Kỳ trong việc chấm dứt bế tắc, một quan chức chính quyền cấp cao cho biết Washington không đưa ra bất kỳ nhượng bộ nào đối với Thổ Nhĩ Kỳ để thuyết phục nước này chấp nhận một thỏa thuận. Nhưng quan chức này cho biết Hoa Kỳ đóng một vai trò quan trọng trong việc giúp đưa hai bên xích lại gần nhau hơn và Tổng thống Joe Biden đã nói chuyện với Erdogan vào sáng thứ Ba theomong muốn của Thụy Điển và Phần Lan để giúp khuyến khích các cuộc đàm phán.
Thỏa thuận được đưa ra khi mở đầu một hội nghị thượng đỉnh quan trọng, chủ yếu là do Nga xâm lược Ukraine, sẽ thiết lập đường lối của liên minh trong những năm tới. Hội nghị thượng đỉnh bắt đầu bằng bữa tối của các nhà lãnh đạo do Vua Felipe VI của Tây Ban Nha tổ chức tại Cung điện Hoàng gia Madrid từ thế kỷ 18.
Dẫn đầu chương trình nghị sự trong các cuộc họp vào thứ Tư và thứ Năm là tăng cường phòng thủ chống lại Nga và hỗ trợ Ukraine.
Cuộc xâm lược của Moscow vào ngày 24 tháng 2 đã làm rung chuyển an ninh châu Âu và đưa các cuộc pháo kích vào các thành phố và các trận chiến đẫm máu trở lại lục địa. NATO, vốn đã bắt đầu chuyển trọng tâm sang chủ nghĩa khủng bố và các mối đe dọa phi nhà nước khác, đã một lần nữa phải đối đầu với đối thủ là Nga.
Biden cho biết NATO đã “đoàn kết và vững vàng như tôi nghĩ chúng ta đã từng có”.
Một cuộc tấn công tên lửa của Nga hôm thứ Hai vào một trung tâm mua sắm ở thành phố Kremenchuk, miền trung Ukraine là một lời nhắc nhở nghiệt ngã về sự khủng khiếp của chiến tranh. Một số người cho rằng thời điểm tấn công đó, khi các nhà lãnh đạo G7 gặp nhau ở Đức và ngay trước cuộc họp của NATO, như một thông điệp từ Moscow.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy, người sẽ nói chuyện với các nhà lãnh đạo NATO qua video vào thứ Tư, gọi cuộc tấn công vào trung tâm thương mại là một hành động "khủng bố".
Thị trưởng Kyiv Vitali Klitschko đã đến Madrid để thúc giục liên minh cung cấp cho đất nước của ông "bất cứ thứ gì cần thiết" để ngăn chặn chiến tranh.
“Các anh hãy tỉnh giấc. Điều này đang xảy ra. Các anh sẽ là người tiếp theo, điều này sẽ gõ cửa nhà các anh chỉ trong nháy mắt,” Klitschko nói với các phóng viên tại địa điểm tổ chức hội nghị thượng đỉnh.
Stoltenberg cho biết cuộc họp sẽ vạch ra một kế hoạch chi tiết cho liên minh “trong một thế giới nguy hiểm và khó đoán hơn” - và điều đó có nghĩa là “chúng tôi phải đầu tư nhiều hơn vào quốc phòng của mình,” Stoltenberg nói. Chỉ 9 trong số 30 thành viên của NATO đạt được mục tiêu của tổ chức là chi 2% tổng sản phẩm quốc nội cho quốc phòng. Tây Ban Nha, quốc gia đăng cai tổ chức hội nghị thượng đỉnh, chỉ dành một nửa số tiền đó.
Stoltenberg cho biết hôm thứ Hai rằng các đồng minh NATO sẽ đồng ý tại hội nghị thượng đỉnh để tăng sức mạnh của lực lượng phản ứng nhanh của liên minh lên gần gấp tám lần, từ 40.000 lên 300.000 quân. Quân đội sẽ đóng tại quốc gia của họ, nhưng dành riêng cho các quốc gia cụ thể ở sườn phía đông của NATO, nơi liên minh có kế hoạch xây dựng kho dự trữ thiết bị và đạn dược.
Ở sâu bên trong, NATO đang có những căng thẳng về việc cuộc chiến sẽ kết thúc như thế nào và Ukraine nên nhượng bộ những gì để chấm dứt chiến sự.
Ngoài ra còn có sự khác biệt về mức độ tiếp cận Trung Quốc trong Khái niệm Chiến lược Mới của NATO - tập hợp các ưu tiên và mục tiêu kéo dài một thập kỷ của NATO. Tài liệu gần đây nhất, xuất bản năm 2010, hoàn toàn không đề cập đến Trung Quốc.
Khái niệm mới này dự kiến sẽ đưa ra cách tiếp cận của NATO về các vấn đề từ an ninh mạng đến biến đổi khí hậu - và tầm kinh tế và quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc, cũng như tầm quan trọng và sức mạnh ngày càng tăng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Lần đầu tiên, các nhà lãnh đạo Nhật Bản, Australia, Hàn Quốc và New Zealand tham dự hội nghị thượng đỉnh với tư cách khách mời.
Một số thành viên châu Âu cảnh giác với đường lối cứng rắn của Hoa Kỳ đối với Bắc Kinh và không muốn định hình Trung Quốc trở thành đối thủ.
Trong Khái niệm Chiến lược, NATO được thiết lập để tuyên bố Nga là mối đe dọa số một của họ.
Cơ quan vũ trụ nhà nước của Nga, Roscosmos đã đánh dấu sự khai mạc của hội nghị bằng cách công bố các hình ảnh vệ tinh và tọa độ của hội trường Madrid, nơi nó đang được tổ chức, cùng với các hình ảnh của Nhà Trắng, Lầu Năm Góc và trụ sở chính phủ ở London, Paris và Berlin.
Cơ quan này cho biết NATO đã tuyên bố Nga là kẻ thù tại hội nghị thượng đỉnh, đồng thời nói thêm rằng họ đã công bố các tọa độ chính xác để “đề phòng”.
© Associated Press
© Bản tiếng Việt của TheCanada.life
