Tổ chức Y tế Thế giới đã phê duyệt vắc-xin sốt rét thứ hai vào thứ Hai, một quyết định có thể mang lại cho các quốc gia một lựa chọn rẻ hơn và sẵn có hơn so với mũi tiêm đầu tiên trên thế giới chống lại bệnh này.
Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết cơ quan y tế Liên Hợp Quốc phê duyệt vắc-xin sốt rét mới dựa trên lời khuyên của hai nhóm chuyên gia, khuyến nghị sử dụng vắc-xin này ở trẻ em có nguy cơ mắc bệnh.
Tedros nói: “Là một nhà nghiên cứu về bệnh sốt rét, tôi từng mơ đến một ngày chúng ta sẽ có một loại vắc-xin chống bệnh sốt rét an toàn và hiệu quả. Bây giờ chúng ta đã có hai loại.”
Đại học Oxford đã phát triển loại vắc-xin ba liều mới với sự trợ giúp của Viện Huyết thanh Ấn Độ. Nghiên cứu cho thấy nó có hiệu quả hơn 75% và khả năng bảo vệ đó được duy trì trong ít nhất một năm nữa với liều tăng cường. Tedros cho biết loại vắc xin này sẽ có giá khoảng 2 USD đến 4 USD và có thể có mặt ở một số quốc gia vào năm tới nếu các nhà tài trợ đồng ý mua nó.
Đầu năm nay, các cơ quan quản lý ở Ghana và Burkina Faso đã phê duyệt loại vắc-xin này.
John Johnson của Tổ chức Bác sĩ Không Biên giới cho biết: “Đây là một công cụ nữa mà chúng tôi sẽ có, nhưng nó sẽ không thay thế màn ngủ và phun thuốc trừ sâu. Đây không phải là loại vắc-xin có thể ngăn chặn bệnh sốt rét.”
Johnson không thuộc nhóm chuyên gia của WHO đã bật đèn xanh cho vắc-xin của Oxford.
Vào năm 2021, WHO đã phê chuẩn vắc-xin sốt rét đầu tiên trong nỗ lực được tổ chức này mô tả là nỗ lực “lịch sử” nhằm chấm dứt thiệt hại nặng nề mà căn bệnh lây truyền qua muỗi gây ra ở Châu Phi, nơi có khoảng 200 triệu ca mắc bệnh và 400.000 ca tử vong trên thế giới.
Nhưng loại vắc-xin đó, được gọi là Mosquirix và do GSK sản xuất, chỉ có hiệu quả khoảng 30%, cần bốn liều và khả năng bảo vệ sẽ mất dần trong vòng vài tháng. Tuy nhiên, các chuyên gia của WHO cho biết dữ liệu cho đến nay về vắc-xin do GSK và Oxford phát triển không cho thấy loại vắc-xin nào hiệu quả hơn.
Quỹ Bill & Melinda Gates, một trong những nhóm ủng hộ lớn nhất cho vắc-xin GSK, đã rút lui khỏi việc hỗ trợ tài chính trực tiếp cho việc triển khai Mosquirix vào năm ngoái, nói rằng nó kém hiệu quả hơn những gì các quan chức mong muốn và nguồn tài trợ đó sẽ được sử dụng tốt hơn ở nơi khác. Tổ chức này cho biết họ đã tiếp tục hỗ trợ triển khai vắc-xin bằng cách hỗ trợ Gavi, một liên minh vắc-xin toàn cầu đang mua vắc xin GSK để phân phối ở các nước nghèo hơn.
Johnson cho biết: “Sự khác biệt lớn nhất của hai loại vắc-xin này là khả năng tiếp cận,” đồng thời lưu ý rằng chỉ có khoảng chục quốc gia dự kiến nhận được số lượng hạn chế vắc-xin GSK trong vài năm tới.
GSK cho biết họ chỉ có thể sản xuất khoảng 15 triệu liều mỗi năm. Viện Huyết thanh cho biết họ có thể sản xuất tới 200 triệu liều vắc-xin Oxford mỗi năm.
Alister Craig, giáo sư danh dự tại Trường Y học Nhiệt đới Liverpool, cho biết ông sẽ khuyến nghị các quốc gia đang cố gắng có vắc-xin GSK chuyển sang vắc-xin Oxford để thay thế.
Craig cho biết, nếu vắc-xin mới được triển khai rộng rãi trên khắp châu Phi, nó có thể làm giảm đáng kể số ca mắc bệnh nặng và tử vong do sốt rét trong một vài năm.
Cả hai loại vắc-xin sốt rét đều không ngăn chặn được sự lây truyền nên chỉ riêng các chiến dịch tiêm chủng sẽ không đủ để ngăn chặn dịch bệnh. Những nỗ lực ngăn chặn căn bệnh này cũng đang trở nên phức tạp do ngày càng có nhiều báo cáo về tình trạng kháng thuốc đối với các loại thuốc chính dùng để điều trị bệnh sốt rét và sự lây lan của các loài muỗi xâm lấn.
Craig nói: “Bạn sẽ thật ngu ngốc khi nghĩ rằng loại vắc-xin này sẽ là dấu chấm hết cho câu chuyện về bệnh sốt rét.”
Trong một quyết định riêng biệt, nhóm chuyên gia của WHO cũng cấp phép cho vắc-xin sốt xuất huyết do Takeda sản xuất, loại vắc0xin này trước đó đã được cơ quan quản lý dược phẩm của Liên minh Châu Âu phê duyệt.
Không có phương pháp điều trị cụ thể cho bệnh sốt xuất huyết, bệnh thường gặp ở các nước châu Mỹ Latinh và châu Á nhiệt đới. Trong khi hầu hết các trường hợp nhiễm trùng đều ở mức độ nhẹ, những trường hợp nghiêm trọng của bệnh do muỗi truyền có thể dẫn đến chảy máu trong, tổn thương nội tạng và tử vong.
Các nhóm chuyên gia của WHO khuyến cáo nên sử dụng vắc-xin sốt xuất huyết Takeda cho trẻ em từ 6 đến 16 tuổi ở các quốc gia có tỷ lệ mắc bệnh cao.
Các nghiên cứu trước đây cho thấy vắc-xin của Takeda có hiệu quả khoảng 84% trong việc ngăn ngừa bệnh nhân nhập viện vì sốt xuất huyết và khoảng 61% hiệu quả trong việc ngăn chặn các triệu chứng sau 4 năm tiêm chủng.
Gần 1.000 người đã thiệt mạng vì bệnh sốt xuất huyết trong năm nay trong một trận dịch đang diễn ra ở Bangladesh, nơi dịch bệnh bùng phát tồi tệ nhất ở nước này.
© 2023 The Associated Press
Bản tiếng Việt của The Canada Life
