Giữa thông tin bà Chrystia Freeland từ chức khỏi vị trí Bộ trưởng Tài chính, Bộ Tài chính hôm thứ Hai đã công bố báo cáo tài chính mùa thu được chờ đợi từ lâu, trong đó ghi nhận mức thâm hụt 61,9 tỷ CAD cho năm tài khóa 2023-24.

Việc công bố bản cập nhật tài khóa – do Lãnh đạo Hạ viện Karina Gould thay mặt bà Freeland đệ trình – đã bị trì hoãn lâu hơn so với thông lệ. Sự kiện này diễn ra giữa bối cảnh đầy bất ổn, chủ yếu từ mối đe dọa tiềm tàng từ Tổng thống Mỹ đắc cử Donald Trump về việc áp thuế 25% đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu từ Canada.

Trong khi đó, chưa đầy một giờ trước khi các nhà báo và chuyên gia kinh tế bước vào giai đoạn phong tỏa thông tin kéo dài sáu giờ để đọc tài liệu, bà Freeland bất ngờ thông báo từ chức trong một lá thư đăng trên mạng xã hội, làm trì hoãn quá trình công bố.

Bà Freeland viết rằng bà và Thủ tướng Justin Trudeau “bất đồng về con đường tốt nhất cho Canada,” một tuyên bố mà bà đã tìm cách giảm nhẹ trong những ngày gần đây khi các báo cáo về căng thẳng giữa hai văn phòng cấp cao này tái xuất hiện.

Căng thẳng mới nhất giữa cả hai được cho là liên quan đến các bất đồng về những biện pháp như việc tạm ngừng thuế GST/HST trong hai tháng và khoản trợ cấp 250 CAD dành cho người lao động vẫn còn đang bị treo, cũng như khả năng chính phủ tuân thủ các giới hạn tài khóa đã cam kết.

Trong khi đó, tài liệu dài 270 trang này lại ca ngợi những gì được coi là chiến thắng về kinh tế, cụ thể là trở thành quốc gia G7 đầu tiên mà ngân hàng trung ương cắt giảm lãi suất và lạm phát được "neo chặt" ở mức 2%, cả hai đều là nhờ "quản lý tài chính thận trọng của chính phủ".

Thâm hụt lớn hơn cam kết

Trong tuyên bố tài chính mùa thu năm ngoái, bà Freeland đã đặt ra các rào cản tài khóa tự nguyện, bao gồm giữ tỷ lệ nợ trên GDP trên đà giảm, duy trì tỷ lệ thâm hụt trên GDP dưới 1%, và giữ thâm hụt dưới mức mục tiêu 40,1 tỷ CAD.

Tuy nhiên, thâm hụt dự kiến cho năm tài khóa này, như nêu trong bản cập nhật tài khóa, vượt 21,8 tỷ CAD so với cam kết 40,1 tỷ CAD.

Bất chấp điều đó, báo cáo tài chính mới vẫn mô tả tình hình tài chính của đất nước theo hướng tích cực, tuyên bố rằng “nền kinh tế đã hạ cánh mềm,” và chỉ ra đại dịch COVID-19 cùng chiến tranh Nga-Ukraine là những thách thức toàn cầu chưa từng có tiền lệ.

“Tình hình bất ổn kinh tế toàn cầu hiện nay, kế hoạch kinh tế của chính phủ đã tạo nền tảng vững chắc để thúc đẩy tăng trưởng hiện tại và trong những năm tới,” báo cáo viết.

Tài liệu này cũng nêu rõ kế hoạch kinh tế của chính phủ, được chia thành "bốn trụ cột chính" tập trung: "đầu tư thế hệ", chẳng hạn như chăm sóc trẻ em và chăm sóc răng miệng, "bảo đảm lợi thế AI của Canada", "vượt qua rủi ro và bất ổn địa chính trị" và đầu tư cho quá trình chuyển đổi công nghiệp, cụ thể là khi nói đến các khoáng sản quan trọng.

Nhưng theo chuyên gia chính sách tài khóa Fred O'Riordan, người đứng đầu chính sách thuế của EY Canada, thực tế có lẽ còn ảm đạm hơn.

Mặc dù tài liệu thừa nhận rằng nhiều thứ đã thay đổi trong những tháng gần đây, cụ thể là việc Trump tái đắc cử, nhưng các dự báo trong báo cáo kinh tế mùa thu dựa trên dự báo của các nhà kinh tế khu vực tư nhân từ tháng 9.

"Dự báo này có khả năng là quá lạc quan, thậm chí là kịch bản tiêu cực, xét đến mối đe dọa về thuế quan từ Hoa Kỳ và cách Canada có thể phản ứng", O'Riordan cho biết.

Mối đe dọa thuế quan của Trump

Báo cáo tài chính mùa thu hầu như không đề cập cụ thể đến mối đe dọa của Trump về việc áp thuế đáng kể đối với hàng nhập khẩu từ Canada. Thay vào đó, phần lớn tài liệu tập trung vào thuế quan Canada áp dụng đối với hàng hóa Trung Quốc và chính sách “có đi có lại” trong thương mại.

Báo cáo nêu rằng “trong tương lai, tính có đi có lại sẽ được coi là yêu cầu cho tất cả các chi tiêu và chính sách liên bang.”

“Cách tiếp cận này sẽ được áp dụng cho một loạt các biện pháp mới nhưng không giới hạn ở việc mua sắm công, chi tiêu cơ sở hạ tầng cấp tỉnh, khuyến khích thuế đầu tư, trợ cấp và đóng góp, rào cản kỹ thuật đối với thương mại, biện pháp vệ sinh và kiểm dịch thực vật, hạn chế đầu tư và yêu cầu về sở hữu trí tuệ,” báo cáo nêu rõ.

Tuy nhiên, báo cáo không đưa ra chi phí kinh tế có thể xảy ra từ các chính sách có đi có lại này, cũng như tác động kinh tế tiềm ẩn đối với cả Hoa Kỳ và Canada nếu Trump áp thuế và Canada đáp trả bằng các biện pháp đối phó.

Về biên giới, Bộ trưởng An toàn Công cộng Dominic LeBlanc đã nhiều lần nói rằng kế hoạch đã được tiến hành trong nhiều tháng để tăng cường cả thiết bị và nhân sự. Theo hướng đó, tuyên bố kinh tế mùa thu đề xuất phân bổ gói an ninh biên giới trị giá 1,3 tỷ đô la cho một số cơ quan và tổ chức, cụ thể là An toàn Công cộng Canada, Cơ quan Dịch vụ Biên giới Canada, Cơ quan An ninh Truyền thông và RCMP.

Tuy nhiên, không có thông tin cụ thể về số tiền sẽ được phân bổ cho đâu hoặc chính xác sẽ chi trả cho những gì.

Đáng chú ý, tuyên bố kinh tế mùa thu cũng không bao gồm bất kỳ khoản chi tiêu quốc phòng mới nào ngoài những gì chính phủ liên bang đã công bố.

Nhiều nhà lập pháp Hoa Kỳ trước đây và hiện tại đã cảnh báo rằng Canada cần phải chi nhiều hơn và nhanh hơn để đáp ứng mục tiêu chi tiêu quốc phòng của NATO trước năm 2032. Họ nói rằng chi tiêu quốc phòng có khả năng là một điểm gây tranh cãi  với Trump.

Chính phủ mở rộng một số khoản tín dụng thuế cho doanh nghiệp

Ông Fred O’Riordan, chuyên gia chính sách tài khóa của EY Canada, bày tỏ sự hoan nghênh khi tuyên bố tài chính mùa thu mở rộng điều kiện hưởng tín dụng thuế cho nghiên cứu khoa học và phát triển thực nghiệm (SR&ED). Ông nhận định động thái này thể hiện một “bước chuyển hướng từ chi tiêu liên quan đến tiêu dùng sang các biện pháp tập trung vào đầu tư và tăng trưởng kinh tế.”

Ông gọi đây là “một bước đi đúng hướng,” đồng thời đánh giá cao việc gia hạn các khoản tín dụng đầu tư kinh tế sắp hết hạn, coi đây là những biện pháp tích cực được nêu trong bản cập nhật tài khóa.

Tuy nhiên, khi đánh giá chung về tài liệu này, O’Riordan cho rằng “báo cáo có vẻ như đã vẽ một bức tranh tươi sáng hơn so với thực tế.”

©2024 CTV News

Bản tiếng Việt của The Canada Life